Balıklarda mantar hastalığı ikiye ayrılır. Bunları gerçek ve yalancı mantar hastalığı olarak isimlendirmek mümkündür. Yalancı da nasıl olur diye düşünebilirsiniz. Bu hastalık görüntüsü itibariyle mantar hastalığına benzer. Aslında mantarların değil bakterilerin sebep olduğu bir hastalıktır ve Flexibacter Columnaris isimli bakteri yüzünden ortaya çıkar. Balığın daha çok ağzında gelişir. Şimdi her iki hastalığı da anlatmaya çalışalım.

Ama önce bir hatırlatma yapmamız gerekir. Tedavide kullanacağınız kimyasallar ve ilaçlar bizler için zehirli ya da ölümcül olabilir. Bu nedenle kullanım talimatlarına kesinlikle riayet etmelisiniz. İlaçların yanlış kullanımı neticesinde doğacak maddi ve manevi zararlardan sitemizin bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Vereceğimiz tüm bilgiler tavsiye niteliğindedir.

Mantar ve Yalancı Mantar Hastalığı

Yalancı mantar hastalığı olarak ifade ettiğimiz hastalık, ağız mantarı olarak da bilinir. Genellikle stres nedeniyle ortaya çıkar. Kronikleştiğinde gri renkli pamuksu yapılar balığın ağzından dışarı taşar. Bu nedenle mantar hastalığı olduğunu düşündürür. Ancak asıl mantar hastalığına göre pamuksu yapı daha yoğundur ve tanecikli görüntüye sahiptir. Mantar hastalığı gibi beyaz renkli değil, gri renklidir. Hastalıktan en çok etkilenen bölgeler ağız ve solungaç bölgesidir. Ancak vücudun tamamı etkilenebilir. İç organları etkilediğinde ani ölüme neden olur. Tedavisi için potasyum permanganat ya da phenoxyethanol kullanılabilir.

• Potasyum permanganat konsantrasyonu 2ppm olmalı ve 8-10 saat süreyle uygulanmalıdır. Diğer tedavilerde olduğu gibi hastalıklı balık dikkatli bir şekilde izlenmeli, herhangi bir stres belirtisi varsa derhal su değişimi yapılmalıdır. Tedavi sonrasında akvaryum suyu tamamen değiştirilmelidir. Çünkü potasyum permanganat balığın solungaç gibi yumuşak dokularına zarar verir.
• Balığa phenoxyethanol banyosu da yaptırabilirsiniz. Bu maddeyi kullanmanın avantajı mantar hastalığının tedavisini de sağlamasıdır. Teşhiste yanılmış olsanız bile faydası olacaktır.

Gelelim asıl mantar hastalığına. Su kalitesindeki eksiklik, suyun yeterince havalandırılmaması, su dolaşımının yetersizliği ve suda çürüyen yemler mantar sporlarının çoğalmasına neden olur. Aslında suda her zaman bulunan mantar sporları; fiziksel bir yaralanma, stres ya da mukozanın zarar görmesi neticesinde balıkta gelişebileceği ortamı bulur. Daha çok balığın kafasına, burnuna, yüzgeçlerine ve solungaçlarına yerleşerek beyaz renkli pamuksu yapılar oluşturur. Hızlı yayıldığı için derhal müdahale edilmelidir.

Farklı tedavi yöntemleri vardır. Bahsedeceğimiz tüm tedavi yöntemlerinde kendinizin ve meraklı küçük çocukların sağlığına mutlaka dikkat edin. Zira kullanacağız bazı ilaçlar oldukça zararlıdır.

• Hastalığın tedavisine akvaryumdaki su kalitesini ve havalandırmayı arttırarak başlayın.
• Hasta balığı ayrı bir karantina akvaryumuna alın. Onu taşımakta kullandığınız kepçeyi sağlıklı balıklar için kullanmayın. Karantina akvaryumunda salyangoz ya da karides bulundurmayın. Çünkü ilaçlara dayanamayarak ölebilirler. Özellikle bakır içeren ilaçlar bu omurgasız canlılar için ölümcüldür.
• Balığınız için zararı olmayacaksa bir miktar tuz ekleyerek tedaviyi destekleyebilirsiniz. Lepistes, moli, plati ve kılıçkuyruk balığı bir miktar tuzdan zarar görmez. Ancak tuz konsantrasyonunun iyi ayarlanması gerekir. En fazla %1 olmalı ve tuz oranı yavaş yavaş arttırılmalıdır. Her 5 litre su için 1 çay kaşığı tuz olarak da düşünebilirsiniz. Akvaryumda çöpçü balığı, vatoz, tetra, kaplan barb, ramirezi ya da discus varsa tuz tedavisi uygulanmamalıdır.
• Phenoxyethanol daha çok balıkları sakinleştirmekte kullanılır. Ancak mantar tedavisinde de işe yarar. Banyo şeklinde uygulayacaksanız 100 mililitre damıtılmış suya 10 miligram ilaç ekleyin. Daha sonra karışımdan 10 mililitre alarak karantina akvaryumuna karıştırın. Balığınız tamamen iyileşene kadar, 2-3 günde bir ilacı tekrar ekleyebilirsiniz. Ancak toplamda 3 defa uygulayabilirsiniz ve her uygulamadan önce %50 su değişimi yapmalısınız. Tedaviyi ilacı pamuğa damlatıp doğrudan mantarın olduğu yere uygulayarak da yapabilirsiniz.
• Metilen mavisi bir organik boyadır. Genellikle toz halinde satılır. Akvaryum hobisinde mantarların, bakterilerin ve parazitlerin tedavisinde sıkça kullanılır.
• Malahit yeşili de organik boyadır. Ancak insanlar için zararlı olduğundan artık fazla kullanılmamaktadır. Uygulamak isterseniz 100 mililitre damıtılmış suya 1 gram ekleyin. Daha sonra bir pamukla hastalıklı bölgeye uygulayın.
• Aslında bir çamaşır suyu olan sodyum kloriti de kullanabilirsiniz. Ancak dozuna dikkat etmeniz gerekir.
• Gentian violet suda çözünebilir bir boyadır. Daha çok bakterilerin tedavisinde kullanılsa da, mantar tedavisinde de kullanılabilir.
• Hastalık yerleştikten sonra tedavisi çabucak olmaz. Bu yüzden tekrar etme riskine karşı balık bir süre daha karantina akvaryumunda kalmalıdır.

Yüzgeç çürümesi, mantar ve ağız mantarı hastalıklarını (yalancı mantar) birbirinden ayırt etmek bazen kolay değildir. Bu durumda formalin ve malahit yeşilini bir arada kullanmayı düşünebilirsiniz. Çünkü bu iki kimyasal birçok bakteriye ve mantara karşı etkilidir.

Görünürde küçük pamukçukların ne gibi bir zararı olabilir diye düşünebilirsiniz. Ancak hastalık tedavi edilmediğinde balığın vücuduna iyice yerleşir ve daha derine iner. Müdahale edilmediğinde balığın kemik ve kıkırdak dokusuna kadar ilerler. Artık balık ölümünün gerçekleşmesi an meselesidir.

Balıklarda Mantar Hastalığı Nasıl Önlenir

Mantar sporu akvaryumda her zaman bulunur. Ancak sağlıklı bir balığı hasta edemez. Balığın vücudundaki mukoza zarar gördüğünde gelişebileceği ortamı bulur. Eğer su kirli ve kalitesizse hastalığa tuz biber olur. Mantarların uygun ortamı bulamaması için bazı tedbirler alınmalıdır.

• Balığı kepçeye alırken dikkatli olmak ve yaralamamak gerekir.
• Uyumsuz balıklar bir arada bulundurulmamalıdır. Örneğin yüzgeç yiyen balıklar akvaryumdaki diğer balıkları yaralayacaktır. Agresif balıklar da yaralanmalara neden olabilir.
• Mevcut diğer hastalıkların tedavisinde geç kalınmamalıdır. Çünkü beyaz leke ve kafada delik gibi hastalıkların neden olduğu yaralar mantara davetiye çıkarır.
• Yaralı olduğu halde henüz mantar barındırmayan balıklarınız için çay ağacı yağı kullanabilirsiniz. İlaçlar kadar güçlü olmasa da mantar oluşmasını önleyebilir.

Özetleyecek olursak mantar hastalığı, bakımına dikkat edilen bir akvaryum ve sağlıklı balıklar için tehlikeli değildir. Akvaryum suyu kirlendiğinde kendine uygun ortamı bularak çoğalan mantar sporları, yaralı bir balığı bulduğunda vücuduna yerleşir. Tedavi edilmezse diğer zayıf balıklara bulaşır ve ölmelerine neden olur. Bahsettiğimiz kimyasallar ya da mantar ilacı ile tedavi uygulanmalıdır. Tedavi yöntemi ne olursa olsun, kullanılan ilaç ya da kimyasalın prospektüsüne dikkat edilmelidir. Zira insanlarda, özellikle de küçük çocuklarda, zehirlenmeye ya da ölüme neden olabilirler.